İran meselesi

İran 91 milyon kişilik nüfusu ve yaklaşık 1.648.195 kilometrekare yüzölçümü ile Ortadoğu ile Ortasya arasında bulunan stratejik konumu ile tarih boyunca önem kazanan bir ülke olmuştur.İran’ın geniş topraklarının neredeyse yarısı, başta çöl manzaraları olmak üzere kurak ve yarı kurak bölgelerden oluşuyor. İran bir İslam Cumhuriyetidir ve ülkenin siyasi yapısı din adamlarından etkilenmektedir. 1979 İslam Devrimi, İran’da Ayetullah Ruhullah Humeyni’nin lideri olduğu bir İslami hükümetin kurulmasına yol açtı.İran, başta ABD ve Avrupa Birliği olmak üzere çeşitli ülkeler tarafından uygulanan ve uluslararası ticaret ve ekonomik faaliyetlerini etkileyen önemli ekonomik yaptırımlarla karşı karşıya kalmıştır. Bu yaptırımlar finans, enerji ve teknoloji dahil olmak üzere çeşitli sektörleri etkiledi.İran internet sansürü uygulamaya devam ederken, dünya çapında popüler olan bazı sosyal ağlar ve web siteleri ülke içinde kısıtlıyor veya engelliyor.

Geçtiğimiz ay İran'ın askeri gövde gösterisi niteliğindeki tatbikat ve operasyonları, İsrail’den peş peşe “İran’ı vurma” tehditleri gelmesini takip ediyor. İsrail tarafından Gazze'de Filistinlilere yönelik savaş sonucu büyük yıkım ve binlerce Filistinlinin hayatını kaybetmesi, Lübnan’da Hizbullah’ın büyük ölçüde yıkıma uğratılması ve Suriye'de Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından Tel Aviv hükümetinin bu zayıflıktan yararlanarak İran’ın nükleer kapasitesine darbe vurabileceği değerlendiriliyor. Irak Hükümet yetkilileri ise İran yanlısı bir paralel ordu gibi görünün Haşdi Şabi'ye yönelik bir İsrail saldırısı beklendiği belirtiliyor.

İsrail son yıllarda defalarca İran'ı büyük bir savaş ile tehdit etti. İran, ABD’nin kendisine yönelik bir saldırı gerçekleştirmesi halinde “tüm Ortadoğu’da bir patlama yaşanacağı” uyarısında bulundu. İran saldırı olması halinde ABD’yi bölgedeki üslerini hedef almakla tehdit etti. ABD İsrail ile İran arasında son yıllarda çevre ülkeler ve etnik mezhepler üzerinden vekil savaşları yaşanıyordu. ABD, İran'ı defalarca vurmak ile tehdit etmesine rağmen vurmadı. Bunun en büyük sebebi İran, Ortadoğu'da vekil güçler ile savaşı yaymak ile cevap veriyordu. İsrail, ABD desteği ile önce Gazze'de büyük bir savaş başlatarak Hamas'ı yok etme noktasına getirdi. Ardandan Lübnan'da İran destekli Hizbullah'a karşı savaş başlattı. En son Suriye'de Beşar Esat devrilmesi ile yıllarca İran'ın arka bahçesi gibi duran Suriye'de askeri üsleri ve tesisleri vurdu. Ayrıca İsrail, Suriye'de İran destekli guruplarada büyük darbe vurdu. İsrail şimdi ise Irak'ta İran destekli Haşdi Şabi ordusunu vuracağını belirtiyor. ABD ise Irak'tan derhal Haşdi Şabi birliklerin dağıtılmasını istiyor. ABD ve İsrail Ortadoğu'da Atapot gibi yayılan İran vekil güçlerini etkisiz hale getirip son nokta olarak İran'a saldırmak için zaman koladığı uluslararası medyada defalarca yazıldı.

İran, dünyanın en kalabalık 17. ülkesidir. Etnik olarak nüfusunun yaklaşık yarısından Farslar oluştururken, azınlık olarak en fazla nüfusu bulunan Azeriler yaklaşık 26 milyon, Kürtler 14 milyon ve onlardan çok az sayıda olarak Beluçlar 4 milyon, Türkmenler 1 milyon ve Araplar 1 milyon bulunmaktadır. İran son yıllarda ABD ve Avrupa tarafından uygulanan ekonomik yaptırımlar yüzünden halkın büyük kısmı yoksulluk içinde yaşıyor. İran içinde bulunan muhalefet partileri ve yurt dışında bulunan İranlı muhalifler İran Hükümetinin rejimini korumak ve devam ettirmek için İran halkından toplanan vergilerin İran dışındaki vekil güçlere aktarmak ile suçluyorlar. İran halkı ekonomik kriz ile boğuşurken İran Devleti silah sanayine büyük yatırımlar yaparak ülke bütçesinin önemli kısmını güvenlik güçlerine ayırıyor. İran, girişeceği herhangi bir savaşta ülkenin ne hale geleceğini kimse önceden kestiremiyor. İran demografik yapısı ile komşu ülkeleri Azerbaycan, Irak ve Türkiye olumsuz etkilenecek ülkeler başında geliyor. İran halkı kısıtlı sosyal medya imkanları ile 1979'da gelen rejimi eleştirerek bu rejim yüzünden 10 bin yıllık bir devlet medeniyete sahip İran'ın parçalanmasından endişe duyuyorlar.