Bir çağ kapandı
Şöyle başlayalım. Büyük çalkantıların yaşandığı bir döneme girdik hiç şüphesiz. Çokça ‘Dünyayı sarsan yeni bir küresel ticaret savaşının eşiğindeyiz‘ deniliyor. ‘Eşiğinde miyiz?‘ deniliyor ama o geçti artık ‘eşiği aştık veya aşmak üzereyiz‘. Bu geniş bir eşik/süreç. Trump yönetimi ‘Amerikan Yüzyılı’nı inşa etmek için yola çıktığını açıkladı. Bu amaçla dünya genelinde gümrük vergileri getirdi. Şimdi dünya nasıl şekillenecek? Kararları abartılı bulan da var, ‘bir çağ kapandı, yeni bir çağ açılıyor‘ diyen de.
* * * *
Şurası açık. Eşik aşıldı/aşılmak üzere. Geri dönüş yok. Şimdi konuşulması/tartışılması gereken ortaya çıkacak tablo nasıl olacak? Türkiye bu tabloda nasıl yer alacak? Bunun jeopolitik izdüşümü ne olacak? Bilmiyoruz. Eşikten sonraki alanlar hala gri/flu. Bunun kesin tarifi henüz mümkün değil ama bu vergilerin dünyada tedarik zincirlerini deforme edeceği belli. Ayrıca deforme ettiği gibi tedarik zincirinin yönlerini de değiştireceği muhakkak.
* * * *
Örneğin AB’nin Orta Asya açılımı. AB Komisyonu Başkanı von der Leyen, iki gün önce Semerkand'da ‘Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan ile stratejik ortaklığa gitme kararı aldık‘ diyordu. AB ile Orta Asya ülkeleri ticaret ve yatırım ilişkilerinin geliştirilmesi yönünde karar aldılar. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen "Bu ortaklık, yeni bir çağın kapısını aralayacak" dedi.
* * * *
Ursula von de Leyen, ‘Bin yıl sonra size ortaklık teklif ediyoruz‘ dedi beş Orta Asya ülkesinin liderine. Özbekistan Cumhurbaşkanı ise hayretle ‘birkaç yıl öncesine kadar böyle bir iş birliği düşünülemezdi bile‘ dedi. Uzakdoğu’da da Çin, Japonya ve Güney Kore bölgesel ticareti kolaylaştırmak amacıyla geçen Pazar beş yıl aradan sonra ilk kez ekonomik diyalog adıyla biraraya geldi. Sanırım bunlar neyin gelmekte olduğunu gösteren ipuçları.
* * * *
Benim de mezun olduğum ODTÜ öğretim üyesi Prof. Dr. Hüseyin Bağcı da dünyanın yeni bir sürece girdiğini, geri dönüşün çok zor olacağı yeni bir yapıya doğru sürüklendiğini söylüyor. ‘ABD önümüzdeki dönemde 1945’ten beri bugüne kadar gelen süreçte ekonomik açıdan, yapısal güç olarak elde ettiği avantajları kaybetme riskiyle karşı karşıya, eğer bu politikaları devam ettirmeye niyetliyse‘ diye de temkinli konuşuyor.
* * * *
Avusturya Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü Direktörü Prof. Dr. Gabriel Felbermayr de geçen hafta Alman Der Spiegel dergisindeki röportajında karamsar bir tablo çiziyordu. ‘Trump'ın duyurduğu şey, küresel ekonomide son yüz yılda yaşanan en büyük gümrük vergisi şokudur. Gerçekten tarihi bir an yaşıyoruz. Eğer böyle devam ederse dünya ticareti çökecek. Dünya çalkantılı dönemlerle karşı karşıya‘ diyordu.
* * * *
Almanya’da etkin bir kurum Kiel Dünya Ekonomisi Enstitüsü'nün de önceki direktörü olan Avusturyalı ekonomist, ‘Bu Avrupa için duyurulan yüzde 20'lik gümrük vergisinden en çok etkilenecek Alman sanayisi için kötü haber. Bunun sonucunda Almanya’da üretimin yaklaşık yüzde 0,5 oranında azalması bekleniyor. Dolayısıyla Almanya'nın bir yıl daha resesyon yaşama riski önemli ölçüde arttı‘ diyor.
* * * *
Şu gerçek yadsınamaz. 1945'de en ince ayrıntısına kadar tasarlanmış dünya düzeni' bugün çatırdıyor. Trump'ın tırmandırdığı gümrük tarifelerinin Avrupa ve Almanya'yı sert vuracağı şüphesiz. Ancak Almanya’nın/Avrupa'nın bu yeni durumdan bütünüyle zayıflamış olarak çıkıp çıkmayacağını söylemek için henüz erken. Küresel zorluklar yoğunlaştıkça, örneğin Almanya'nın AB'de kilit bir oyuncu ve lider olarak rolü her zamankinden daha kritik hale gelebilir.
* * * *
Daha önce yazmıştım. Tekrarda beis yok. Şu an belirsizlik var. Dostoyevski’nin “Belirsizlik canınızı yakar, üstelik belirsizlik ne kadar çoksa o kadar yakar” dediği gibi. Gelecek belirsizliği barındırır bir yerde. Her şeye rağmen geleceği kaba hatları ile kısmen de tahmin etmek mümkün sanırım. Tarihin dersleri, olasılıkları gösteriyor. Bunlar daha çok konuşulacak.
