Deprem haberleri nedeniyle tüm toplum zor günler geçiriyor. Sadece depremin etkilediği şehirlerde değil, ülkenin tamamında hakim olan korku süreci, depremlerin devam etmesiyle tetikleniyor ve toplumun birçok kesimini etkileyen deprem korkusu giderek yaygınlaşıyor. İlerleyen deprem korkusu, travma sonrası stres bozukluğu ve akut stres bozukluğu gibi ciddi psikolojik rahatsızlıklara da yol açabiliyor. Deprem korkusunun geçmesi ve normal yaşam tarzının sürdürülebilmesi için uzman yardımı alınması ve bazı önemli önerilere dikkate edilmesi gerekiyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Psikoloji Bölümü’nden Uz. Psi. Ayşe Burcu Durak, deprem korkusu (seismophobia) hakkında bilgi verdi.
Deprem korkusu (seismophobia) nedir?
“Seismophobia” olarak tanımlanan deprem korkusu veya deprem fobisi, kişinin olasılık dahilinde bulunan deprem riskleri nedeniyle kendisi ve sevdikleri için derin bir korku içine girmesi ve bu korkunun kişinin hayatını olumsuz yönde etkilemesi şeklinde nitelendirilir.
Deprem korkusu (seismophobia) belirtileri nelerdir?
Deprem korkusu direkt depremi yaşayanlar ve uzaktan şahit olanlarda da aynı şekilde ortaya çıkabilmektedir. Deprem korkusunun bir takım hem fizyolojik hem psikolojik etkileri vardır. Deprem korkusunun fizyolojik etkileri arasında;
- Yorgunluk,
- Bulantı,
- Baş ağrısı,
- Baş dönmesi,
- Hafıza bulanıklığı ya da
- Dikkat sorunları karşımıza çıkabilmektedir.
Direkt depremi yaşayanlarda bunlar daha sık görülmektedir. Depremi direkt yaşamayıp şahit olanlarda ise bu sorunlar daha hafif derecede görülmektedir. Bunlara ek psikolojik etkiler olarak;
- Uyku problemleri,
- Korku hali,
- Kaygı düzeyinin yükselmesi ve
- Tedirginlik gibi bazı davranışsal sorunlar da ortaya çıkmaktadır.
Bu tepkiler birçok organda hastalık için önemli bir nedensel rol oynar.
- Beyin yapısında
- Endokrin sistemde
- Nörotransmitter salınımda ve geri alımında
- Nöroimmun sistemde çeşitli değişikliklere sebep olabilmektedir.
Deprem stresinin vücuda etkisi
Yaşanan olaylar ve deprem kişi için stres verici etkiler ortaya çıkarabilir. Stres veren olaylara karşı herkesin vereceği tepkiler farklı olmaktadır. Stres anında vücudumuzun bizleri hayatta tutmak için verdiği temel tepkiye “savaş ya da kaç tepkisi” denir. İnsan böylesi bir evrede alarm aşamasındadır, bu aşama kişiyi tehdit edici durumla karşılaştığında vücudunun vereceği savaş ya da kaç tepkisine hazırlar, eğer stres uzamazsa kişi adaptasyon evresine girer beden uyarılmadan önceki evresine dönmektedir.
Hangi hastalıklar ortaya çıkar?
Stres durumlarında böbreklerin hemen üzerindeki böbrek üstü bezi kortizol üretmektedir. Kortizol salınması sağlıksız bir şekilde artınca gece uykuya dalmakta ve sabah erken kalkmakta zorlanılmaktadır. Deprem stresi ya da korkusu kişinin vücudunu etkileyebiilir. Bu belirtiler zamanla sirkadiyen saatin bozulmasıyla uyku apnesi, kalp damar rahatsızlıkları, diyabet, obezite ve farklı hastalıklara neden olmaktadır. Bu tür durumlarda kişilerde zayıflayan bağışıklık sistemi, kanser, metabolik hastalıklar, depresyon, sindirim sistemi hastalıkları, kaslardaki kronik ağrılar veya migren gibi sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Deprem sonrası psikolojimizin fizyolojik hastalıklara yol açmaması için uygun zamanda uzman yardımı alınması önemlidir.
Nasıl tanısı konulur?
Deprem korkusu (seismophobia) tanısı nasıl konulması için uzman yardımı alınmalıdır. Öncelikle depremi yaşayan kişi ruh sağlığı konusunda uzman kişiler tarafından dinlenir ve ayrıntılı şekilde değerlendirilir. Deprem fobisi yani deprem korkusunun tanısı kişideki bazı belirtilere bakılarak konulmaktadır. İlerleyen ve tedavi edilmeyen deprem korkusu, travma sonrası stres bozukluğu ve akut stres bozukluğu gibi ciddi psikolojik rahatsızlıklara sebep olabilmektedir. Depremi doğrudan yaşayanlar için direkt olarak psikolojik destek almak gerekir. Depremi yaşamasa da şahit olduğu görüntüler nedeniyle etkisinden çıkamayarak günlük hayatını olumsuz derecede etkileyecek düzeye gelen korkular yaşayan kişilerin de psikolojik destek için başvurmaları önem taşımaktadır. Uzmanlar terapiler esnasında gerekli donelere sahip olarak kişileri en uygun şekilde yönlendireceklerdir.
