Grönland’ın akıbeti
Takip edenler bilir. Başkan Trump Panama Kanalı'nın ABD'ye "iade edilmesini" talep ediyor. Ayrıca gözünü Grönland'a dikmiş durumda ve bunu çok açık bir şekilde ifade ediyor. Grönland'ın satın alınmasını, 2019'da Trump ilk görev döneminde de gündeme getirmiş ve uluslararası şaşkınlık, alay konusu olmuştu. Bu kez devralma kararında ciddi olduğunu söylüyor. Dünya bunun çılgın bir fikir olduğunu düşünüyor ve merakla takip ediyor.
* * * *
Hafta sonu, ‘Grönlandlıların da bizim bir parçamız olmak istediğine inanıyorum‘ dedi. Trump, Grönland'ı satın almak isteyen ilk başkan da değil. 1946'da Başkan Truman, ABD’nin 1867'de Rusya'dan satın aldığı Alaska'nın bazı kısımlarını Grönland'ın stratejik açıdan önemli kısımlarıyla değiştirmek istemiş. Danimarka'ya 100 milyon dolar teklif etmiş ama kabul edilmemiş.
* * * *
1951'den beri Kopenhag ile ABD arasındaki bir güvenlik anlaşması mevcut. Soğuk Savaş'tan bu yana Grönland, ABD'nin bir askeri üssüne ve balistik füze erken uyarı sistemine de ev sahipliği yapıyor. Danimarka'nın Grönland'daki askeri varlığı ise sadece 75 kişiden oluşan bir Arktik Komutanlığı ve dört gemi, bir gözetleme uçağı ve birkaç köpekli kızak devriyesinden oluşan ekipmanla sınırlı.
* * * *
Grönland, giderek potansiyel bir jeopolitik savaş alanı haline geliyor. ABD ile Avrupa arasında stratejik bir konuma sahip. Buzullarının hızla erimesi, petrol sondajına ve bakır, lityum, kobalt, nikel gibi temel minerallerin madenciliğine olan ilgiyi artırdı. Eriyen buzullar Süveyş Kanalı'na alternatif oluşturan yeni nakliye rotaları da açıyor. Adanın kritik olarak sınıflandırılan 34 hammaddeden 25'ine sahip olduğu biliniyor.
* * * *
Trump, geçen hafta Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen ile 45 dakikalık bir telefon görüşmesi yapmış. İçeriği açıklanmasa da Financial Times'a konuşan beş üst düzey yetkili, görüşmeyi ateşli, saldırgan ve korkunç olarak nitelemiş. Yaklaşık 2 milyon 200 bin kmkarelik Arktik adada 57 bin kişi yaşıyor. 1953 yılına kadar Danimarka kolonisiydi ve şu anda özerk, kendi parlamentosu var.
* * * *
Ada, 2009’dan bu yana referandum yoluyla bağımsızlık ilan etme hakkına sahip. Böyle bir durumda Grönland, örneğin Marshall Adaları, veya Pasifik'teki Palau gibi bir ortaklık anlaşması şeklinde ABD'ye katılmaya karar verebilir. Adada Nisan‘da yeni parlamento seçilecek. Bağımsızlık en önemli konulardan biri olacak deniliyor ama ada halkının ABD'nin ilgisini bir fırsat olarak gördüğü de öne sürülüyor.
* * * *
Başkan Trump’ın açıklamalarından, adayı tüccar gibi satın almak istediği anlaşılıyor. Bu yüzden sanki pazarlık başlamış gibi adaya değer biçilmeye başlandı bile. New York Eyalet Merkez Bankası’nın eski ekonomisti David Barker, ‘tahmini değeri 12,5 milyar ila 77 milyar dolar arasında olabilir‘ demiş. The Economist dergisi de ‘fiyatı belirlerken, şirket devralmalarının değerini belirlemeye yönelik kurallar rehber olabilir‘ diye yazıyor.
* * * *
Dergi şu hesaplamayı yapıyor: Grönland'ın üç milyar dolarlık gayri safi yurt içi hasılasını alın, ekonominin büyümeye devam ettiğini ve Amerikan hükümetinin yıllık yüzde 16 vergi topladığını varsayalım (bu, ABD merkezi hükümetinin beklediği ortalamadır). Otuz yıllık Amerikan devlet tahvillerinin getirisi dikkate alındığında, Grönland'ın değeri 50 milyar Euro’dur. Bu, ABD savunma harcamalarının yirmide birine tekabül eder.‘
* * * *
Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen kaybet-kaybet durumunda galiba. Karşı çıktıkça Trump Danimarka'yı ekonomik olarak sıkıştırabilir. Danimarka serbest ticarete bağımlı; ABD en önemli ihracat pazarı. İtidal ve uzlaşma gösterse Grönland'ı ABD’ye kaptırabilir. Çünkü özerk adada bağımsızlık arzusu çok büyük ve artık Trump tarafından körükleniyor. Dünya, Danimarka‘nın 800 yıllık kolonisinin akıbeti merak ediyor. Bekleyip göreceğiz.
