Türkiye’ye itimat
Somali, Türkiye’nin Afrika’ya açılım politikasının sembolü konumundadır. Bu ülkenin iç savaşın yıkıntılarından kurtarılıp tekrar ayağa kaldırılmasında Türkiye’nin çeşitli kurumlarıyla ortaya koyduğu çabalar, yaygın ve haklı takdir toplamıştır. Türkiye ile Somali arasındaki özel ilişkilere rağmen, Afrika Birliği Örgütü’ne de ev sahipliği yapan Etiyopya’nın, Türkiye’nin arabuluculuk rolünü kabullenmesi, ülkemizin Afrika’da tesis ettiği itimat duygusunun anlamlı bir örneğidir.
* * * *
Sömürgeci Avrupalılar çizdiği Afrika siyasi haritasında, neredeyse her ülkenin komşularıyla sınır ihtilafları var. Türkiye’nin, birbirleriyle savaşmış Etiyopya ile Somali’nin el sıkışmasını sağlaması, Afrika Birliği yanında, Avrupa Birliği nezdinde de takdir görmüştür. Bu başarının görünmez aktörleri olan, meslektaşlarım Türk diplomatlarını da yürekten kutluyorum. Sıra ne zaman Sudan barışına gelecek diye sormadan edemiyorum. Bu kardeş ülkede bir buçuk yıldır akan kanın durdurulması zamanı çoktan gelmiş hatta hayli geç kalınmıştır.
* * * *
Etiyopya, geçtiğimiz yıllarda Tigray İç Savaşı nedeniyle hayli yıpranmış olsa dahi, hem bölgenin lideridir hem de Afrika kıtasının başat güçleri arasındadır. Kuzey ve güneydeki iki komşusu ile ilişkileri genellikle gergindir, savaşlar yaşanmıştır. 1993’te sosyalist “Derg” rejiminin devrilmesinin ardından bağımsızlığını ilan ederek Etiyopya'dan ayrılan Eritre'nin bu kopuşu neticesinde, Etiyopya denize çıkışını yitirmiştir. Bu yüzden komşusu Eritre ile yıldızı hiç barışmamış, gerginlik 1998-2000 arası, savaşa dönüşmüştür (Badme Savaşı).
* * * *
Etiyopya'nın komşusu Somali ile bağları da inişli çıkışlıdır. 1970’li yıllarda Etiyopya'nın Ogaden bölgesini ilhak etmek üzere komşusuna savaş açan asker diktatör Siad Barré'nin “Büyük Somali” hayali bu Müslüman ülkeye pahalıya mal olmuştur. Rejimin 1991’te çökmesiyle ülke 20 yıl cihatçıların at koşturdukları bataklık alana dönüşmüştür. Hükümetin çöküşüyle Kızıldeniz ile Hint Okyanusu’nu birbirine bağlayan stratejik mevkideki Somaliland eyaleti bağımsızlığını ilan etmiş ve başının çaresine bakmayı tercih etmiştir.
* * * *
Somali geçen 30 küsür yıla rağmen ülkenin başına bela olan El-Kaide bağlantılı cihatçı terörü ortadan kaldırmaya muvaffak olamamıştır. 2024 sonu itibariyle terör meselesi Somali’nin bir numaralı sorunu olmayı sürdürmektedir. Türkiye 2011’den beri insani yardım, güvenlik, sağlık, altyapı, liman ve havaalanı hizmetleri ile Somali halkının yanında duruyor. Türkiye Somaliland ile Somali federal yönetimin arasındaki sorunların çözümüne yardımcı olmaya gayret ediyor, ancak Ankara'nın bu iyiniyetli çabalarından bir sonuç elde edilememiştir.
* * * *
Somali'nin birliği ve toprak bütünlüğünü destekleyen Türkiye, Etiyopya ile kuvvetli bağlarını kullanmak suretiyle, 2024 içinde, iki ülke yetkililerini birkaç kez Ankara’da masaya oturtarak aralarını yapmaya çalışmış ve nihayetinde muvaffak olmuştur. Geçtiğimiz hafta Ankara'da bir araya gelen Etiyopya Başbakanı Başbakan Abiy Ahmed ile Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmut'un imzaladıkları ortak açıklama ile sorunun temeli çözülmüş, gelecek aylardaki çalışmalar ile teknik ayrıntılarda mutabakat sağlanacağı duyurulmuştur.
* * * *
Etiyopya ile Somali arasındaki yılların güven sorunu yerini iş birliğine bırakırsa bölgede refah artar. Denize çıkışını kaybeden 120 milyon nüfuslu Etiyopya, ihracat ve ithalatının tamamına yakınını, Çinlilerin inşa ettiği ve 2016 sonunda faaliyete geçen 650 kilometrelik demir yolu vasıtasıyla komşusu Cibuti üzerinden yapmaktadır. 8 yıldır Cibuti Limanı’ndan yararlanan Etiyopya'nın diğer komşusu Somaliland'ın kıyı şeridinden yararlanmak suretiyle, bizzat kendisinin işlettiği bir ticari limana sahip olma projesinin anlayışla karşılanması beklenir.
* * * *
Ankara mutabakatında her iki tarafın da karşılıklı tavizlerle ortak bir zeminde buluştukları anlaşılıyor. Somaliland kıyılarında inşa edilecek Etiyopya imzalı yeni limanın Cibuti-Addis Ababa arasında mevcut demiryoluna bağlanması ile bölgede ticaret ve yatırımların artacağına, Somali, Somaliland ve Etiyopya arasında güvene dayalı dostluk ilişkilerinin gelişeceğine inanıyorum. Mutabakatın hazırlanması sürecine Somaliland yönetimi dahil edilmemiş ise, Somaliland’da ahiren iktidara gelen yeni yönetimin rızasının alınmasının önem arz ettiğini ve ihmal edilmemesini not edelim.
