Kayyum atamaları, belediye başkanlarının görevden alınarak yerlerine merkezi hükümet tarafından görevlendirilen kamu yöneticilerinin atanması sürecini kapsıyor. 31 Mart 2024 yerel seçimlerinden bu yana ülke genelinde birçok büyükşehir ve ilçe belediyesine kayyum ataması yapıldı. İlk olarak DEM Partili Hakkari Belediye Eş Başkanı Mehmet Sıddık Akış görevden uzaklaştırıldı, yerine Hakkari Valisi Ali Çelik kayyum olarak atandı. Hakkari Belediyesi'ne yönelik polis operasyonunun ardından görevinden uzaklaştırılan DEM Partili Belediye Eş Başkanı Mehmet Sıddık Akış'a 19 yıl 6 ay hapis cezası verildi. Akış, 2014 yılında hakkında açılan bir davada "silahlı terör örgütünü yönetmek", "silahlı terör örgütüne üye olmak" ve "örgüt propagandası yapmak" suçlarından yargılanıyordu. 4 Kasım 2024'te Mardin Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Türk, Batman Belediye Başkanı Gülistan Sönük ve Halfeti Belediye Başkanı Mehmet Karayılan görevden alındı. Türk'ün görevden alınmasına Kobani davasında 10 yıl hapis cezası alması ve hakkında devam eden dava ve soruşturmalar gerekçe gösterildi.
Atamalar devam etti
Sönük'ün ve Karayılan'ın görevden uzaklaştırılması konusunda da "silahlı terör örgütüne üye olma" suçundan aldıkları 6 yıl hapis cezaları ve haklarında "silahlı terör örgütüne üye olma" suçlamasıyla yürütülen soruşturmalar gerekçe gösterildi. Yerlerine Mardin Valisi Tuncay Akkoyun, Batman Valisi Ekrem Canalp, Halfeti Kaymakamı Hakan Başoğlu kayyum olarak atandı. 22 Kasım 2024'te DEM Parti'li Tunceli Belediye Başkanı Cevdet Konak ve CHP'li Ovacık Belediye Başkanı Mustafa Sarıgül görevden alındı ve yerlerine kayyum atandı. Konak, "PKK üyeliğinden" ceza almış olması ve "PKK propagandası yapmak" suçlamasıyla hakkındaki soruşturmanın devam etmesi nedeniyle; Sarıgül de "PKK üyeliğinden" ceza almış olması nedeniyle geçici olarak görevden uzaklaştırıldı.
Tunceli Valisi Bülent Tekbiyikoglu, Tunceli Belediye Başkan Vekili olarak görevlendirildi. Sarıgül'ün yerine Ovacık Kaymakamı Hüseyin Şamil Sözen atandı. 29 Kasım 2024'te Van Bahçesaray Belediyesi Başkanı Ayvaz Hazır görevinden uzaklaştırıldı ve yerine kayyum atandı.
Hazır'ın görevden uzaklaştırılmasına gerekçe olarak hapis cezasına çarptırılması ve hakkında ''terör örgütü propagandası'' suçlamasıyla devam eden soruşturma gösterildi. Hazır'ın yerine Bahçesaray Kaymakamı Harun Arslanargun getirildi. 13 Ocak 2025'te Mersin'in Akdeniz ilçesinin DEM Partili Belediye Eş Başkanları Hoşyar Sarıyıldız ve Nuriye Arslan tutuklandı, yerlerine Akdeniz Kaymakamı Zeyit Şener kayyum olarak atandı.
İstanbul kaynayan kazan
Beşiktaş'ın CHP'li Belediye Başkanı Rıza Akpolat Balıkesir'deki ailesinin evinden alınarak İstanbul'a götürüldü ve 17 Ocak tarihinde, "suç örgütüne üye olma", "ihaleye fesat karıştırma" ve "haksız mal edinme" suçlamalarıyla tutuklandı. Bu göreve Beşiktaş Belediye Meclis Üyesi Ömer Rasim Şişman vekillik ediyor. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, Beylikdüzü Belediye Başkanı Mehmet Murat Çalık ve Şişli Belediye Başkanı Resul Emrah Şahan 23 Mart'ta tutuklandı. "Yolsuzluk" suçlamaları kapsamında tutuklanan İmamoğlu ve Çalık aynı gün görevden uzaklaştırıldı. "Terör" soruşturması kapsamında tutuklanan Şahan'ın yerine ise kayyum atandı.
İçişleri Bakanlığı, Şişli Kaymakamı Cevdet Ertürkmen'i Şişli Belediye Başkan Vekili olarak görevlendirdi. Yine Esenyurt Belediye Başkanı Ahmet Özer de görevden uzaklaştırılmıştı. Özer'in yerine İstanbul Vali Yardımcısı Can Aksoy vekillik yapıyor. CHP'li İstanbul Beykoz Belediye Başkanı Alaattin Köseler de 27 Şubat'ta tutuklanmasının ardından görevden uzaklaştırıldı.
Doğu'nun klasik kaderi
29 Ocak'ta DEM Parti'li Siirt Belediyesi Eş Başkanı Sofya Alağaş, gazetecilik yaptığı dönemde hakkında "örgüt üyesi olmak" suçlamasıyla açılan dava nedeniyle kendisine verilen 6 yıl 3 ay hapis cezasının ardından görevden alındı. Yerine Siirt Valisi Kemal Kızılkaya Belediye Başkan Vekili olarak görevlendirildi. 11 Şubat'ta Van Büyükşehir Belediye Başkanı Abdullah Zeydan, "terör örgütüne yardım etmek" ve "basın yoluyla terör örgütü propagandası yapmak" iddiasıyla yargılandığı davada 3 yıl 9 ay hapis cezası aldı. Ardından görevden alındı ve yerine Van Valisi Ozan Balcı atandı. 24 Şubat'ta Kars'ın Kağızman Belediyesi'ne kayyum atandı. İçişleri Bakanlığı, "örgütü üyeliği" suçundan 6 yıl 3 ay hapis cezası alan Kars Kağızman İlçe Belediye Başkanı Mehmet Alkan'ın görevden uzaklaştırıldığını duyurdu. Kağızman Kaymakamı Okan Daştan, Belediye Başkan Vekili olarak görevlendirildi. 27 Şubat'ta İstanbul'da Beykoz Belediyesi'ne düzenlenen operasyonla CHP'li Beykoz Belediye Başkanı Alaattin Köseler'in de aralarında bulunduğu 13 kişi, "ihaleye fesat karıştırma" şüphesiyle gözaltına alındıktan sonra tutuklandı.
GÖREVDEN ALINAN BELEDİYE BAŞKANLARI
Hakkari Belediye Eş Başkanı Mehmet Sıddık Akış
Mardin Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Türk,
Batman Belediye Başkanı Gülistan Sönük
Halfeti Belediye Başkanı Mehmet Karayılan
Tunceli Belediye Başkanı Cevdet Konak
Tunceli Ovacık Belediye Başkanı Mustafa Sarıgül
Van Bahçesaray Belediyesi Başkanı Ayvaz Hazır
Mersin Akdeniz Belediye Eş Başkanları Hoşyar Sarıyıldız ve Nuriye Arslan,
Siirt Belediyesi Eş Başkanı Sofya Alağaş,
Kars Kağızman İlçe Belediye Başkanı Mehmet Alkan
Van Büyükşehir Belediye Başkanı Abdullah Zeydan,
Beykoz Belediye Başkanı Alaattin Köseler,
Esenyurt Belediye Başkanı Ahmet Özer,
Beşiktaş Belediye Başkanı Rıza Akpolat,
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu,
Şişli Belediye Başkanı Resul Emrah Şahan,
Beylikdüzü Belediye Başkanı Mehmet Murat Çalık.
CHP BİRİNCİ PARTİ ÇIKMIŞTI
31 Mart 2024 yerel seçimlerinde Türkiye genelinde CHP yüzde 37.8, AK Parti yüzde 35.5, Yeniden Refah Partisi yüzde 6.2, DEM Parti yüzde 5.7, MHP yüzde 5, İYİ Parti ise yüzde 3.8 oy aldı. Seçimlerin ardından Haziran 2024'ten itibaren DEM Parti'li ve CHP'li bazı belediye başkanları görevden uzaklaştırılarak yerlerine kayyum atandı. CHP yaklaşık yüzde 38 oyla 1977'den bu yana ilk kez Türkiye'de birinci parti oldu. CHP, Türkiye'nin en büyük üç ili İstanbul, Ankara ve İzmir de dahil olmak üzere, 81 ilin 35'inde yerel seçimleri kazandı. AK Parti yaklaşık yüzde 35 oy alarak, kurulduğu 2001'den bu yana ilk kez katıldığı bir seçimde ikinci sıraya geriledi.
KAYYUMA TEPKİLER
Kayyum uygulaması, demokrasi ve yerel yönetimlerin bağımsızlığı açısından geniş çaplı eleştiriler aldı. Eleştiriler, özellikle seçimle gelmiş belediye başkanlarının halk iradesiyle göreve geldikleri ve kayyum atamalarının bu iradeye müdahale olarak görüldüğü noktasında yoğunlaştı.
Avrupa Konseyi, kayyum atamalarının Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’na aykırı olduğunu belirterek Türkiye’yi uyardı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) de bu uygulamanın demokratik temsil hakkına zarar verdiği yönünde görüş bildirdi. Kayyum uygulamasının hukuki boyutları da tartışma konusu. Türkiye’de belediyelere kayyum atanmasını sağlayan yasal düzenlemeler, KHK’lar ve belediye kanunları çerçevesinde gerçekleşti. Ancak bu düzenlemelerin, halkın iradesini temsil eden yerel yöneticilerin merkezi hükümet tarafından görevden alınması anlamına geldiği gerekçesiyle eleştiriliyor.
