Milli Eğitim Bakanlığı, ailelerin talepleri doğrultusunda özel gereksinimli kaynaştırma öğrencilerinin eğitimden daha verimli faydalanmaları için sınıf içi ve sınıf dışı ortamda ‘kolaylaştırıcı kişi’ olarak olarak adlandırılan yardımcı personelin görevlendirilmesi için 4 Ocak 2020 tarihinde bir olur yazısı yayınladı. Ancak yazıda kaynaştıma/bütünleştirme yoluyla tam zamanlı olarak eğitimlerine devam eden yalnızca otizm spektrum bozukluğu tanılı öğrencilere kolaylaştırıcı kişi görevlendirilmesinin uygun olacağı belirtildi.
Bunun adı ayrımcılık
Uygulamanın yalnızca otizm spektrum bozukluğu tanılı öğrencilerine yönelik olup diğer yetersizlik tanısına sahip kaynaştırma öğrencilerinin kapsam dışı bırakılmasının ayrımcılık olduğunu belirten Türkiye Down Sendromu Derneği düzenlemenin yapılması için önce Kamu Denetçiliği Kurumu(KDK)’na ardından Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK)’na başvuruda bulundu. Milli Eğitim Bakanlığı ise cevaben yazısında kolaylaştırıcı kişi/gölge öğretmen uygulamasının ayrımcı sebeplere dayanmadığı, OSB tanılı öğrencileri okul ortamında desteklemek amacıyla velilerden gelen yoğun talepler üzerine pilot uygulama olarak başlatıldığı kaydedildi. Uygulamayla ilgili izleme ve değerlendirme çalışmalarının devam ettiği, elde edilecek veriler doğrultusunda mevzuat değişikliği yapılmasının planlandığı belirtildi.
Ayrımcılık cezası
Anayasa ve tarafı olduğumuz uluslararası sözleşmeler kapsamında ülkemizde yaşayan herkesin haklar ve özgürlükler bakımından eşit olduğunu belirterek KDK, MEB’e gerekli düzenlemelerin yapılması için tavsiye kararı verdi. TİHEK ise 2022 yılında verdiği kararında uygulamanın yalnızca otizm spektrum bozukluğu tanılı öğrencileri kapsamasının “engellilik temelinde ayrımcılık yasağının ihlali” olduğunu belirterek MEB’e önce 5 bin TL idari para cezası vererek bu cezayı uyarıya çevirdi. Cezalar sonrasında bir düzenleme beklenirken üst üste mağduriyetler devam etti. Son olarak Ankara’da yaşayan 9 yaşındaki Down Sendromuna sahip çocuklarının gölge öğretmeninin okula alınmadığı gerekçesiyle TİHEK’e başvuran bir aile de haklı bulundu. TİHEK, geçtiğimiz ay verdiği kararında Milli Eğitim Bakanlığı’na Türkiye Down Sendromu Derneği’nin 2021 yılında yapılan başvuru sonrasında ayrımcılık ihlalinden verilen idari para cezasına rağmen aradan geçen 3 yıl içerisinde herhangi bir mevzuat değişikliği yapılmadığına dikkat çekti ve hem bakanlık, hem de okula 50’şer bin TL idari para cezası verdi.
5 yıl sonra düzenleme
Dönemin Milli Eğitim Bakanı Ziya Selçuk ve yine o dönemdeki yardımcısı Mahmut Özer imzasıyla yayınlanan olur yazısı yaşanan mağduriyetlerin ardından yaklaşık 5 yıl sonra değiştirildi. Bakanlığın internet sitesinden yapılan duyuruda “Bakanlığımız tam zamanlı kaynaştırma bütünleştirme uygulamaları yoluyla eğitimlerine devam eden otizm spektrum bozukluğu tanısı olan öğrencilere yönelik kolaylaştırıcı kişi uygulamasının kapsamını genişletti. İlk olarak otizm spektrum bozukluğu tanısı olan öğrenciler için başlatılan bu uygulama, öğrencilere okullarda destek olunması amacıyla tüm yetersizlik türlerini kapsayacak şekilde yeniden düzenlendi.” ifadeleri kullanıldı. Ancak bir önceki yazıda kolaylaştırıcı kişinin sınıf içi ve sınıf dışında görevlendirilebileceği ifadesi kullanılırken, yeni ‘sınıf dışı’ ifadesi dikkat çekti. Düzenlemenin kapsamda genişleme, görev yönünden kısıtlama yapılması ailelerde uygulamanın nasıl olacağıyla ilgili endişe yarattı.
