Türkiye'de nesli tehlikede olan yabani bitki ve hayvan türlerinin uluslararası ticaretine ilişkin CITES (Nesli Tehlikede Olan Yabani Bitki ve Hayvan Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmesi) kapsamında koruma altına alınan salep bitkisi, özellikle Samsun'da büyük bir üretim potansiyeline sahip. Türkiye'nin farklı illerinde de üretimi yapılan salep, gıda ve tıbbi kullanımlar için büyük bir pazar payına sahip.
Samsun'da Salep Üretimi ve Veriler
Samsun, Türkiye'de salep üretiminin en yoğun yapıldığı illerden biri olarak öne çıkıyor. 2024 yılı itibariyle Samsun'da, çoğaltım amaçlı salep üretimi 115 dekar alanda 63 ton olarak gerçekleşti. Ayrıca, gıda amaçlı salep üretimi 71 dekar alanda 42,5 ton olarak kaydedildi. Samsun dışında ise Aydın, Balıkesir, Kahramanmaraş ve Burdur gibi illerde de salep üretimi yapılıyor. Ancak, Samsun’un bu alandaki üretim oranı önemli bir farkla ön planda.
Salep Üretiminin Ekonomik Katkısı
19 Mayıs Ekolojik Üreticiler Eğitim ve Yardımlaşma Derneği Başkanı Hakkı Karaman, salep üretiminin önemli ekonomik getiriler sağladığını belirtti. 2024 yılı itibariyle, 19 Mayıs ilçesinde üretim yapan çiftçilerden elde edilen gelir yaklaşık 12-13 milyon TL oldu. Karaman, bu gelirin büyük kısmının, salebin kurutulup işlenmesi ve satılması ile sağlandığını belirtti. Ayrıca, kurutulmuş salep ürünlerinin kilogram başına 3 bin TL’ye satıldığı, öğütülüp işlendikten sonra paketlenmiş halinin ise 6 bin TL gibi yüksek fiyatlarla alıcı bulduğu ifade edildi.
Yüksek Ekonomik Değer ve Sağlık Faydaları
Salep, yalnızca ekonomik açıdan değerli olmakla kalmayıp, sağlık açısından da önemli faydalar sunuyor. Karaman, katkısız kullanılan salep ürünlerinin sağlık açısından çok faydalı olduğunu ve bu nedenle saf olarak piyasaya sürülmesinin gerektiğini vurguladı. Türkiye'deki üreticiler, bu alandaki inovasyon çalışmalarını artırarak, ülkenin bu değerli bitkiden daha fazla faydalanmayı hedefliyor.
Çiftçilerin Tereddütleri ve Üretim Sorunları
Salep üretimi, üreticiler için oldukça karlı bir iş olmasına rağmen, üreticiler arasında bazı endişelere yol açmaktadır. Özellikle, 2024 yılı itibariyle salep üreticilerinden alınması planlanan ücretler konusunda tartışmalar yaşanıyor. 25 Kasım 2024 tarihinde yayımlanan bir yazıya göre, salep üreticilerinden bin 745 TL ücret alınması kararı alınmıştı. Bu durum, çiftçilerin üretim yapma kararlarını etkileyerek, bazıları için tereddütlere neden olmuş durumda.
Türkiye'nin Endemik Bitki Zenginliği ve Salep Üretiminin Artan Önemi
Türkiye, 3 bin 700 endemik bitki türü ile Avrupa'dan önde olsa da, bu bitkilerden faydalanma oranı sadece yüzde 0,4 civarında kalıyor. Hakkı Karaman, Türkiye'nin endemik bitki türleri açısından büyük bir potansiyele sahip olduğunu ancak bu kaynakların yeterince değerlendirilmediğini ifade etti. Özellikle salep gibi bitkiler, sağlık ve ekonomi açısından daha fazla araştırılmalı ve kullanılmalıdır.
2025 Yılı ve Üretim Destekleri
Karaman, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın 2025 yılını tıbbi aromatik bitkiler yılı olarak ilan etmesini umut verici bir adım olarak gördüklerini belirtti. Üreticilerin, salep üretimini artırmaları ve daha fazla gelir elde etmeleri için desteklerin arttırılması gerektiğini vurgulayan Karaman, bu konuda Bakanlıkla yapılan görüşmelerin olumlu sonuçlar doğuracağını düşündüklerini belirtti.
Salep Üretiminin Geleceği
Salep üretimi, hem ekonomik değeri hem de sağlık faydaları ile Türkiye'nin önemli tarım ürünlerinden biri olmaya devam etmektedir. Samsun, bu alandaki başlıca üretim merkezlerinden biri olarak öne çıkarken, ülke genelinde üretim kapasitesinin artırılması ve üreticilere sağlanan desteklerin güçlendirilmesi gerektiği aşikar. Salep, yalnızca Türkiye için değil, aynı zamanda uluslararası pazarda da önemli bir ürün olma potansiyeline sahip.
